Może. I coraz częściej korzysta z tych możliwości.
Korzystając z instytucji pomijania i recharakteryzacji transakcji kontrolowanych, które trafiły do polskiego prawa podatkowego już prawie cztery lata temu i od początku ich stosowanie budzą duże wątpliwości.
Na gruncie przepisów obowiązujących od 2019 r. organ podatkowy może określić dochód podatnika przyjmując swego rodzaju fikcję, że został on uzyskany z innej transakcji, niż faktycznie dokonana. Aby to zrobić, organ powinien ustalić, że w wyniku powiązań zostały narzucone warunki nierynkowe, a w konsekwencji podatnik wykazał niższy dochód lub wyższą stratę niż byłoby w przypadku braku takich powiązań. Przede wszystkim jednak organ musi wykazać, że w porównywalnych okolicznościach podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną zawarłyby inną transakcję czy dokonałyby innej czynności.
Recharakteryzacja transakcji wywiera daleko idące skutki. Organ może np. przyjąć, że podatnik wcale nie poniósł kosztu danej transakcji, będącego kosztem podatkowym, ale przeciwnie – uzyskał przychód z innej, „właściwej” transakcji, która tak naprawdę w ogóle nie miała miejsca, ale zdaniem fiskusa zostałaby wybrana przez racjonalnie działający podmiot.
Największym problemem jest jednak brak biznesowego doświadczenia urzędników Krajowej Administracji Skarbowej. O ile bowiem nie można im odmówić coraz szerszej wiedzy merytorycznej, to jednak zauważalny jest rozdźwięk pomiędzy ich ideą „racjonalności ekonomicznej” a wizją przedsiębiorców, a podejścia biznesowego nie da się nauczyć z przepisów czy książek czy nawet instrukcji i objaśnień i często kwestie oczywiste dla przedsiębiorców wydają się urzędnikom abstrakcyjne.
Organy podatkowe nadużywają obu tych narzędzi i niesłusznie podważają sens wielu transakcji biznesowych. Tracą na tym przedsiębiorcy, którzy na skutek takich działań muszą płacić dodatkowe podatki.
